Jurgen Diemer - Der Spiegel der See - Paard van Marken

Schilderachtige fotografie

Al meer dan 16 jaar is Jürgen Diemer als fotograaf en grafisch vormgever
gevestigd in Mülheim an der Ruhr. Zijn geboortestad ligt ver van de Neder-
landse kust, waar de fotograaf iedere zomer naar toe trekt op zoek naar
geluk. Niet voor een strandvakantie, maar om de schitterende ‘spiegelbe-
elden’ van de Noordzee, het IJsselmeer en de Waddenzee te ervaren en
vast te leggen. Daar ligt zijn boot waarmee hij regelmatig uitvaart. Ook in
de hete maand juli van 2006 voer hij uit, wat resulteerde in de prachtige
fotoserie met de titel ‘Der Spiegel der See’. Nu voor het eerst in Nederland
tentoongesteld bij De Scheepskamer van Heeg.
Fotograaf Jürgen Diemer is uitgerust met een spiegeltelescoop met een
groot brandpunt, in vakkringen ook wel ‘Russentonne’ genoemd. Het
brandpunt van 1000 millimeter en een begrensd diafragma van het objec-
tief vangen beelden van zee en horizon. Daarin zijn contouren te zien van
kustlandschappen met zeilboten, industriegebieden met windmolens, elek-
triciteitsmasten en havengebieden. Doordat de foto’s van grote afstand zijn
genomen (tussen drie en dertig kilometer), krimpt het landschap van de zee
zodanig, dat de contouren oplossen en in een schilderachtige mist lijken te
verdwijnen. Dit oplossende effect wordt nog versterkt door atmosferische
luchtspiegelingen die op hete zomerdagen boven het bewegende water
ontstaan. In wezen is iedere foto een minuscuul fragment, een mozaïek van
oneindigheid. Het lijkt alsof je vage gekleurde stipjes ziet, eerder het resul-
taat van een handmatig geschilderd kunstwerk dan van perfecte digitale
techniek. Je verwacht namelijk van een moderne fotocamera heel andere
patronen en structuren.
Een atmosferisch perspectief, zoals in de klassieke schilderkunst gebruikt,
waarbij scherpte en licht in de verte afnemen, is hier niet aanwezig. De af-
beeldingen tonen een vloeiende overgang van kust, zee, horizon en hemel
wat de basis vormt voor de compositie van de foto. De foto’s worden op
groot formaat afgedrukt en - zonder lijst - verlijmd achter plexiglas ge-
toond. Het lijkt hierdoor alsof je door een raam over het water kijkt.
Franse schilders, die later bekend werden als ‘impressionisten’, ontdekten
aan het einde van de 19e eeuw een bijzondere manier van waarnemen
van licht en lucht, die zij in hun schilderijen toepasten en die ze zo geliefd
maakten. En juist deze impressionistische kijk op het landschap weet de
fotograaf te bereiken, met zijn speciale camera.
Zijn afbeeldingen ontstaan vanuit een instabiele boot, zonder enige digi-
tale fotobewerking. Ze tonen de ongerepte, pure realiteit van de zee en
de kust, als het ware ‘geschilderd’ met zijn camera, de techniek toegepast
naar zijn eigen handschrift. Iedere foto, zo gedurfd onscherp dat het bij
de toeschouwer blijft hangen, geeft de atmosfeer precies weer zoals het in
werkelijkheid is. Het is geen product van technische manipulatie of – zoals
bij het werk van Gerhart Richter – een met opzet onscherp geschilderd
esthetisch motief, maar een weerspiegeling van de atmosfeer zo reëel, zo
precies en zo puur als deze werkelijk is.
Jürgen Diemer is zich ervan bewust, dat hij met zijn schilderachtige foto’s
een verplichting heeft aan de oude Hollandse meesters, die de maritieme
schilderkunst en zeegezichten tot de hoogste graad van perfectie gebracht
hebben. 17de eeuwse maritieme schilders, zoals Willem van de Velde en
Simon de Vlieger, maakten schilderijen van zeeslagen en stormen en leg-
den overwinningen van de Nederlandse op de Engelse vloot vast. Vandaag
de dag echter – en dat toont ons een fotograaf als Jürgen Diemer – is het
zeestuk in eerste instantie een sensatie voor het oog, welke zich als een
stilleven voor ons ontvouwt.
Dr. Gottlieb Leinz, Wilhelm-Lehmbruck-Museum, Duisburg