Victor Elschansky - "The Disenchanted" Buitengewone foto circa 1950

Deze foto, getiteld *De Ontgoochelden* (circa 1950) van Victor (Vitja) Elschansky, is een opvallend werk dat de geest van de naoorlogse humanistische en subjectieve fotografie perfect weergeeft. Het legt een vluchtig maar betekenisvol moment vast waarop de onschuld van de kindertijd de confrontatie aangaat met de zwaarte van de volwassen wereld.

Beschrijving van de foto
De scène speelt zich af op straat, waarschijnlijk tijdens een bijeenkomst of demonstratie. Op de voorgrond trekt een jongetje op de stoep meteen de aandacht. Gekleed in een geruite jas en zwarte enkellaarsjes, draagt hij een grote, ronde bril die de intensiteit van zijn gezichtsuitdrukking accentueert. Zijn wijd open mond, ergens tussen een kreet en een gaap, verraadt een dubbelzinnige emotie: verrassing, verveling of desillusie.

Om hem heen vormen de benen van de volwassenen een barrière. Het contrast is treffend: de volwassen wereld, bevroren, serieus, bijna anoniem, rijst op boven het kind, dat op zijn beurt op een rauwe en spontane manier een emotie uitdrukt die de volwassenen lijken te zijn kwijtgeraakt. Op de grond versterken verfrommelde pamfletten en verspreide papieren het idee van een sociale of politieke context, misschien een demonstratie of een openbare toespraak.

De strakke kadrering, beperkte diepte en het gebruik van zwart-wit accentueren het gevoel van isolatie van het kind in de menigte. De titel *The Disenchanted* krijgt dan zijn volle betekenis: het is niet zomaar een momentopname van de kindertijd, maar een metafoor voor onschuld geconfronteerd met de hardheid van de realiteit.

Artistieke context
Victor Elschansky (1913-1993) behoorde tot de *Subjectieve Fotografie*-beweging, die in de jaren vijftig in Duitsland door Otto Steinert werd geïnitieerd. Deze beweging streefde ernaar verder te gaan dan de simpele documentaire reproductie en fotografie een expressieve en poëtische dimensie te geven.

Elschansky, getekend door zijn persoonlijke geschiedenis – op de vlucht voor de pogroms, de internering in kamp Breendonk en de wederopbouw na de oorlog – vond in fotografie een manier om de menselijke ervaring in al haar kwetsbaarheid te vertalen. Zijn beelden bewegen zich tussen sociale getuigenissen en esthetisch onderzoek, tussen humanisme en subjectiviteit.

Deze foto staat in de traditie van de grote Europese humanistische fotografen, zoals Henri Cartier-Bresson, Robert Doisneau en Willy Ronis, maar draagt toch Elschansky's unieke stempel: een bijzondere aandacht voor momenten van breuk, de momenten waarop het alledaagse een diepere waarheid onthult.

Uitgebreide biografie van de kunstenaar
Victor (Vitja) Elschansky werd geboren op 12 juli 1913 in Schmérinka, Oekraïne (toen nog de USSR). Geboren in een Joods gezin, ontvluchtte hij antisemitische vervolging en vestigde zich in België. Als autodidactisch fotograaf werkte hij samen met persbureau Belga. Tijdens de bezetting werd hij gearresteerd en geïnterneerd in het kamp van Breendonk, berucht om zijn wreedheid. Na zijn overleving hervatte hij zijn leven in België, waar hij een carrière als chemisch ingenieur nastreefde, met name bij Solvay, terwijl hij zijn passie voor fotografie volgde.

Vanaf de jaren vijftig sloot hij zich aan bij de *subjectieve fotografie*-beweging. Zijn werk is tentoongesteld in Europa, de Verenigde Staten en Japan, en gepubliceerd in verschillende collectieve werken. Zijn stijl, op het kruispunt van reportage en fotografisch expressionisme, maakt hem tot een belangrijke maar nog steeds weinig bekende figuur in de naoorlogse fotografie.