Jean Ruiter (Amsterdam, 1942 - 2005)
In de jaren 70 was Jean Ruiter een gerenommeerd fotograaf voor o.a. de Avenue.
Hij maakte vooral landschapsreportages. `Met een Rover maanden de woestijn in,
heerlijk`. Maar de regels van een opdrachtgever beperkten zijn vrijheid te veel.
Sinds 1988 maakt hij uitsluitend nog maar 'eigen' werk, waarin het landschap nog
steeds een belangrijke speelt. Werk dat moeilijk in een van de hokjes van de
fotografie valt te plaatsen. Ruiter noemt zichzelf liever media-kunstenaar,
omdat hij ook met geluid en video werkt. `In de Nederlandse taal is er niet eens
een goed woord voor deze vorm van fotografie: 'kunstfotografie' is dubbel en
klinkt vreselijk tuttig en 'fotografie van kunst' dekt de lading niet. Eigenlijk
is de Amerikaanse term 'art-photography' nog het beste.`Ruiter kan zich
behoorlijk opwinden over alles wat met Nederland te maken heeft. Het culturele
klimaat is hem te benauwend en de mentaliteit te moralistisch. `Het is
natuurlijk illustratief dat er geen Nederlandse term voor onze kunst bestaat.
Het zegt ook iets over het beleid op dit vlak. Laat staan dat het door de
commissies, met hun beperkte visie en waarin het ene vriendje het andere
benoemd, beoordeeld kan worden. In Nederland leeft men nog in het tijdperk van
de documentaire fotografie. We kwijlen hier nog bij al lang vergane grootheden
als Ed van der Elsken en Johan van der Keuken. `Jean Ruiter heeft Nederland en
Europa al jaren geleden verlaten. Hij voelt zich beter thuis aan de West Coast
in de VS. `In Europa is alles over-georganiseerd. We zijn de dimensie die
'emotie' heet vergeten. Dit is fataal voor een kunstenaar: de verscheidenheid
verdwijnt en de verveling begint. Europa is stil blijven staan. Zelfs nu nog,
anno 1997, bezien de Europeanen fotografie als tweederangs kunst. Heel wat
anders dan de Amerikanen. Die staan veel opener voor alles wat nieuw is. Terwijl
in Europa fotografie als een revival van traditionele kunst wordt beschouwd,
groeiden in Amerika hele generaties met deze nieuwe kunstvorm op. Dit
resulteerde in een enorme verscheidenheid van goede kwaliteit kunst en in een
enorme kennis over het medium.`Liever nog dan bij de borrel, geeft Ruiter
commentaar middels zijn werk. Hoewel zijn gehele oeuvre een stilistische
ratjetoe is, zijn er op inhoudelijke gronden duidelijk verbindingen te leggen.
Je zou ze, meestal cycli van ongeveer tien foto's, 'schetsen van de tijd' kunnen
noemen. Ruiter legt een lijntje van de pure, oorspronkelijke cultuur van een
volk naar wat ervan geworden is. Ontwikkelingen die bepaald worden door de loop
der geschiedenis en in het bijzonder door beÔnvloeding van andere culturen.
Complexe thema's, als bijvoorbeeld zijn zeven-delige serie `Japan II` over een
land dat gevangen zit tussen oosterse traditie en de westerse consumptie
maatschappij, worden vanuit een onverwachtse hoek bekeken: het contact tussen
oost en west is gebed in de geschiedenis en met name die van Hiroshima. Ruiter
heeft dit gesymboliseerd door een foto van een 'overlevende' een bijna gesmolten
Amerikaanse Baby Browny camera. De lens kijkt je scheel aan, en de romp is
zielig verschrompeld door de atoombom. `het is net alsof de camera, zelfs in
uiterste doodsstrijd, de gebeurtenissen van dat moment wilde registreren. Maar
het zag te veel en kon en mocht het niet meer verder vertellen` Ruiter drukte er
in Japanse karakters de tekst 'waarheid' en 'leugen' op. `Deze foto symboliseert
de hypocrisie van de Amerikaanse politiek.`Ruiters geeft in zijn werk scherp
commentaar, met name over hypocrisie en manipulatie. Het is ingewikkeld om de
complexiteit van zijn thematiek in beelden uit te drukken. Maar de zeggenskracht
van deze beelden is zo direct dat ze weer moeilijk in woorden zijn uit te
legggen.Ruiter maakt allerlei verwijzingen door gebruik te maken van metaforen,
associaties en (zwarte) humor. Hij doet hierdoor een groot appel op het
intellect en bewustzijn van de toeschouwer. Maar op deze wijze ontrafelt hij
fijntjes de pijnlijke plekken in onze samenleving en zijn historie. Zijn
kritische geest pakt alles aan. 'Women, sacrificed and desired', over de
hypocriete houding ten opzicht van de vrouw. 'Corpus Constructed' over het
huidige egoisme, hypocrisie van mannen en vrouwen en over manipulatie door de
media, 'Urban Opera` over het overleven in een metropolis (New York). `Opera
staat voor zwaar, tragisch en massaal. Ik heb hier ook een subserie van gemaakt.
'Sub' in de breedste zin van het woord. Deze gaat over de bij daglicht keurige
Amerikaanse wereld die na twaalf uur 's nachts opeens niet zo keurig meer
is.`Ruim 10 cycli heeft Ruiter de afgelopen 10 jaar gemaakt. Vanaf half december
is in the Museum of Photography in San Francisco zijn bekendste serie te zien:
Cathedrals in the Desert'. Deze gaat over de dialoog tussen de Oude en Nieuwe
Wereld. Opstanden van beroemde ikonen (van de cultuur) van de Europa, heeft hij
in de ongerepte natuur van 'Death Valley' opgebouwd. Hij heeft ze
'gemoderniseerd' door gebruik te maken van typische elementen van de Amerikaanse
consumptiemaatschappij. Zoals de Heinz Ketchup vouches in de Boog van Titus,
T-bone steaks in de Dom van Milaan en de rubberen banden in Winchester
Cathedral. `Die autobanden vond ik langs de snelweg. Het was natuurlijk
vreselijk moeilijk om met dit materiaal een opstand te bouwen van zo'n 20 feet
hoog. En net op het moment dat ik wil knippen zakt de hele tent in elkaar.
Achteraf prachtig natuurlijk, want Winchester Cathedral is ook eens ingestort`.
Uit deze beelden blijkt de grote kloof tussen de Oude en Nieuwe Wereld. Ikonen
van het klassieke Europa blijken in het moderne Amerika niets meer te zijn dan
een holle facade waarin de commercie heeft gezegevierd. Wat ook weer iets zegt
over de relativiteit van onze 'heilige' cultuur.Hoewel Ruiter zijn mening niet
onder stoelen of banken steekt, voelt hij geen behoefte de mensheid te bekeren.
Ook hij heeft de wijsheid niet in pacht. `Zodra ik alles weet, zit ik op een
doodlopend spoor.`door Dorothé KurversAmsterdam, 1998
Nederlands